تفسیرآیات درس چهارم

(( الله لا اله الا هو له الاسماء الحسنی )) ( سوره طه آیه 8 )

 ترجمه:او خداوندی است که معبودی جز او نیست ، و نامهای نیکوتر از آن اوست .

تفسیر :و شاید به همین جهت است که در آیه بعد می گوید : " او الله است همان خداوندی که معبودی جز او نیست برای او نامها و صفات نیک است " (الله لا اله الا هو له الاسماء الحسنی ).

چنانکه در تفسیر (آیه 180 سوره اعراف ) گفته ایم ، تعبیر به " اسماء حسنی " همدر آیات قرآن و هم در کتب حدیث کرارا آمده است ، این تعبیر در اصل به معنی نامهای نیک است ، بدیهی است که همه نامهای پروردگار نیک است ، ولی از آنجا که در میان اسماء و صفات خدا بعضی دارای اهمیت بیشتری است ، به عنوان "اسماء حسنی " نامیده شده است . در بسیاری از روایات که از پیامبر و ائمه علیهم السلام به ما رسیده می خوانیم خداوند دارای 99 اسم است ، هر کس او را به این نامها بخواند دعایش مستجاب می شود و هر کس آنها را احصا کند اهل بهشت است ، این مضمون در منابع معروف حدیث اهل تسنن نیز دیده می شود . به نظر میرسد که منظور از احصاء و شماره کردن این نامها همان " تخلق " به این صفات است نه تنها ذکر الفاظ آنها ، بدون شک اگر کسی با صفت عالم و قادر یا رحیم و غفور امثال اینها ، تخلق پیدا کند و اشعه ای از این صفات بزرگ الهی در وجود او بتابد هم بهشتی است و هم دعایش مستجاب (برای توضیح بیشتر به جلد هفتم تفسیر نمونه صفحه 25- 28  مراجعه فرماید ) .

                                           ***

(( انی وجهت وجهی للذی فطر السموت و الارض حنیفا و ما انا ما من المشرکین )) ( سوره انعام آیه 79 )

ترجمه :من روی خود را به کسی کردم که آسمانها و زمین را آفریده ،من در ایمان خود خالصم ، و از مشرکان نیستم .

تفسیر :من روی خود را به کسی کردم که آسمانها و زمین را آفریده من در ایمان خود خالصم و از مشرکان نیستم .

                                                 ***

(( وعد الله المومنین و المومنت جنت تجری من تحتها الانهر خلدین فیها و مسکن طیبه فی جنت عدن و رضون من الله اکبر ذلک هو الفوز العظیم )) ( سوره توبه آیه 72 )                                  

 ترجمه :خداوند به مردان و زنان با ایمان ، باغهایی از بهشت وعده داده است که از زیر درختهای آن نهرها جریان دارد "وعد الله المومنین و المومنات جنات تجری من تحتها الانهار" . از ویژگیهای این نعمت بزرگ این است که زوال و فنا وجدای در آن راه ندارد ةوگانان جاودانه در آن میمانند " (خالدین فیها ) . دیگر از مواهب الهی به آنها این است که خداوند " مسکن های پاکیزه ومنزلگاههای مرفه در قلب بهشت "عدن" در اختیار آنها می گذارد ( و مساکن طیبه فی جنات عدن ). "عدن " در لقت به معنی اقامت و بقاء در یک مکان است ، و لذا به "معدن "  که جایگاه مواد خاصی است این کلمه اطلاق می شود ، بنا بر این مفهوم "عدن" با خلود شباهت دارد ، ولی از آنجا که در جمله قبل به مسئله خلود اشاره شده چنین استفاده میشود که جنات عدن محل خاصی از بهشت پروردگار است که بر سایر باغهای بهشت امتیاز دارد . در احادیث اسلامی و کلمات مفسران این امتیاز به اشکال مختلف بیان شده است در حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم چنین میخوانیم که فرمود :" عدن دار الله التی لم ترها عین و لم یخطر علی قلب بشر ، لا یسکنها غیر ثلاثه النبیین و الصدیقین والشهداء : " عدن آن خانه پروردگار است که هیچ چشمی آن را ندیده و به فکر کسی خطور نکرده  و تنها سه گروه در آن ساکن می شوند : پیامبران ، صدیقان (آنها که پیامبران را تصدیق کردند و از آنها حمایت کردند ) و شهیدان ". در کتاب خصال از رسول خدا  (ص) چنین نقل شده : من سره ان یحیا حیاتی و یموت مماتی و یسکن جنتی التی و اعدنی الله ربی ، جنات عدن ....... فلیوال علی بن ابی طالب علیه السلام  و ذریته علیهم و السلام من بعده : " کسی که دوست دارد حیاتش همچون من ، و مرگش نیز همانند من بوده باشد ، و در بهشتی که خداوند به من وعده داده در جنات عدن ساکن شود "، باید علی بن علی طالب علیه السلام و فرزندان بعد او را دوست دارد  از این حدیث روشن می شود که جنات عدن باغهایی است از بهشت که پیامبر (ص) و جمعی از خاصان پیروان او در آنها مستقر خواهند شد . این مضمون در حدیث دیگری از علی علیه السلام نیز نقل شده که جنات عدن جایگاه پیامبر اسلام است . سپس اشاره به نعمت و پاداش معنوی آنها کرده می فرماید :"رضایت و خشنودی خدا که نصیب این مؤمنان راستین می شود از همه برتر و بزرگتر است " (و رضوان من الله اکبر ) . هیچکس نمی تواند آن لذت معنی و احساس روحانی را که به یک انسان به خاطر توجه رضایت و خشنودی خدا از او ،دست می دهد ،توصیف کند ، و به گفته بعضی از مفسران حتی گوشه ای از این لذت روحانی از تمام بهشت ،و نعمتها و مواهب گوناگون و رنگارنگ و بی پایانش ،برتر و بالا تر است . البته ما هیچ یک از نعمتهای جهان دیگر را نمی توانیم در این قفس دنیا و زندگانی محدودش ،در فکر خود ترسیم کنیم ،تا چه رسد به این نعمت بزرگ روحانی و معنوی . البته ترسیم ضعیفی از تفاوتهای معنوی و مادی را در این دنیا می توانیم در فکر خود مجسم کنیم مثلا لذتی که از دیدار یک دوست مهربان و بسیار صمیمی بعد از فراق و جدایی ، به ما دست میدهد ،و یا احساس روحانی خاصی که از درک یک مسئله پیچیده علمی که ماهها یا سالها به دنبال آن بوده ایم برای ما حاصل می شود و یا جذبه روحانی نشاط انگیزی که در حالت یک عبادت خالص، و مناجات آمیخته با حضور قلب ، به ما دست می دهد ، با لذت هیچ غذا و طعام و مانند آن از لذتهای مادی قابل مقایسه نیست . در اینجا نیز روشن می شود آنها که می گویند :قرآن به هنگام شرح پاداش مؤمنان و نیکو کاران تنها روی نعمتهای مادی تکیه کرده ،و از جاذبه های معنی در آن خبری نیست ، در اشتباهند ، زیرا در جمله بالا رضایت خدا که مخصوصا بالفظ "نکره " بیان شده اشاره به گوشه ای از خوشنودی خداست ، از همه نعمتهای مادی بهشت برتر شمرده شده و این نشان میدهد که تا چه حد این پاداش معنوی پر ارزش و گرانبهاست . البته دلیل این برتری نیز روشن است زیرا روح در واقع به مانند "گوهر"است، و جسم همچون "صدف" ، "روح" فرمانده است و "جسم" فرمانبر ،تکامل روح هدف نهایی است ، و تکامل جسم وسیله است، به همین دلیل تمام شعاعهای روح از جسم وسیعتر و دامنه دار تر میباشد ، و لذتهای روحی نیز قابل مقایسه با لذات جسمانی نیست ، همانگونه که آلام روحی بمراتب دردناکتر از آلام جسمانی است . و در پایان آیه اشاره به تمام این نعمتها ی مادی و معنوی کرده ، می گوید: "این پیروزی بزرگی است" (ذلک هو الفوز العظیم ).